Grecki jest takim językiem, w którym akcent odgrywa ważną rolę, ponieważ postawiony nie w tym miejscu, co trzeba, może zmienić znaczenie wyrazu lub sens zdania. Dlatego też od początku nauki należy zwracać na niego uwagę.
Akcent w wyrazie nie ma stałego miejsca. Zasada jest taka, że pada na jedną z trzech ostatnich sylab wyrazu w zależności od tematu i końcówki danego wyrazu. Dodatkowo pisownia nie zawsze nam pomoże w zrozumieniu, gdzie ten akcent powinien paść, a są sytuacje, w których nawet z kontekstu trudno się domyślić, o co chodzi.
Takie wyrazy to paronimy. Mają one podobną pisownię lub brzmienie, ale zupełnie inne znaczenie. Istnieje jeszcze bardziej zawężona grupa takich wyrazów, które nazywają się paronimami akcentowymi (τονικά παρώνυμα). Są to wyrazy, które pisze się tak samo (lub prawie tak samo), ale akcent pada na inną sylabę.
Takimi właśnie paronimami zajmiemy się w tym wpisie. Naszą listę przykładów zaczniemy od najbardziej popularnej pary wyrazowej, z której nawet Grecy się śmieją.
1 ./malaka/
μαλάκα → dupek, gnojek (w trybie rozkazującym)
Δώσε μου ένα πακέτο τσιγάρα, μαλάκα. /dhose mu ena pakieto cighara malaka/ Daj mi paczkę papierosów gnojku.
μαλακά → miękki
Δώσε μου ένα πακέτο τσιγάρα μαλακά. /dhose mu ena pakieto cighara malaka/ Daj mi paczkę papierosów miękkich.
2 ./ pote /
πότε → kiedy
Πότε θα πάμε διακοπές; /pote tha pame dhiakopes/ Kiedy pojedziemy na wakacje?
ποτέ → nigdy
Ποτέ δεν θα πάμε διακοπές. /pote dhen tha pame dhiakopes/ Nigdy nie pojedziemy na wakacje.
3 ./ nomos /
νόμος → prawo (ustawa)
Το λέει ο νόμος. /to lei o nomos/ Tak mówi prawo.
νομός → prefektura, województwo
Μένω στον Νομό Αττικής. /meno ston nomo attikis/ Mieszkam w województwie attyckim.
4 ./ jeros /
γέρος → stary, staruszek
Ο παππούς μου είναι ένας γέρος 90 χρονών. /o papus mu ine enas jeros eneninda hronon/ Mój dziadek jest 90-letnim staruszkiem.
γερός → silny, zdrowy
O παππούς μου είναι ακόμα γερός και δυνατός. /o papus mu ine akoma jeros kie dhinatos/ Mój dziadek jest nadal zdrowy i pełen sił.
5 ./ apla /
άπλα → przestrzeń, przestrzenny
Δεν έχουμε άπλα στο σπίτι μας. /dhen ehume apla sto spiti/ W naszym domu nie mamy przestrzeni.
απλά → prosto
Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. /ta praghmata dhen ine toso apla/ Sprawy nie są takie proste.
6 ./ kanis /
κάνεις → robisz (2 os. l. poj.)
Τι κάνεις εκεί; /ti kanis eki/ Co tam robisz?
κανείς → ktoś, nikt
Είναι κανείς εκεί; /ine kanis eki/ Czy jest tam ktoś?
7 ./ podhia /
πόδια → nogi
Μην βάζεις τα πόδια σου στο τραπέζι. /min wazis ta podhia su sto trapezi/ Nie kładź nóg na stole.
ποδιά → fartuch
Κρέμασε την ποδιά σου στην καρέκλα. /kremase tin podhia su stin karekla/ Powieś fartuch na krześle.
8. / minas /
μήνας → miesiąc
Θα μας επισκεφτείς αυτόν τον μήνα; /tha mas episkieftis afton ton mina/ Odwiedzisz nas w tym miesiącu?
Μηνάς → imię męskie Minas
Θα μας επισκεφτείς με τον Μηνά; /tha mas episkieftis me ton mina/ Odwiedzisz nas z Minasem?
9 ./ dzami /
τζάμι → szyba
Καθάρισε το τζάμι σε παρακαλώ. /katharise to dzami se parakalo/ Proszę cię umyj szybę.
τζαμί → meczet
Δίπλα στο σπίτι μας έχει ένα τζαμί. /dhipla sto spiti mas ehi ena dzami/ Obok naszego domu jest meczet.
10 ./ ala /
άλλα → inne
Φέρε μου άλλα παπούτσια. /fere mu ala papucja/ Przynieś mi inne buty.
αλλά → ale
Μου είπε ότι θα έρθει, αλλά δεν ήρθε. /mu ipe oti tha erthi ala dhen irthe/ Powiedział mi, że przyjdzie, ale nie przyszedł.
11 ./ monos /
μόνος → sam, samotny
Μένω μόνος μου. /meno monos mu/ Mieszkam sam.
μονός → pojedynczy, nieparzysty
Στο σπίτι έχω ένα μονό κρεβάτι. /sto spiti eho ena mono krewati/ W domu mam pojedyncze łóżko.
12 ./ perno /
παίρνω → brać
Παίρνω ταξί για να πάω στη δουλειά. /perno taksi ja na pao sti dhulia/ Łapię taksówkę, żeby pojechać do pracy.
περνώ → spędzać
Το καλοκαίρι περνώ πολύ όμορφα. /to kalokieri perno poli omorfa/ Lato spędzam bardzo przyjemnie.
13 ./ portokali /
πορτοκάλι → pomarańcza
Φάε ένα πορτοκάλι. /fae ena portokali/ Zjedz pomarańczę.
πορτοκαλί → pomarańczowy
Φόρεσε το πορτοκαλί φόρεμα. /forese to portokali forema/ Załóż pomarańczową sukienkę.
14 ./ thea /
θέα → widok
Δωμάτιο με θέα στη θάλασσα. /dhomatio me thea sti thalasa/ Pokój widokiem na morze.
θεά → bogini
Η Αφροδίτη είναι η θεά του έρωτα. /i afrodhiti ine i thea tu erota/ Afrodyta jest boginią miłości.
15 ./ jerno /
γέρνω → przechylać się, garbić
Μην γέρνεις! /min jernis/ Nie garb się!
γερνώ → starzeć się
Νιώθω ότι γερνώ πολύ γρήγορα. /niotho oti jerno poli ghrighora/ Czuję, że bardzo szybko się starzeję.
16 ./ horos /
χώρος → miejsce
Το σπίτι μου είναι ο δικός μου χώρος. /to spiti mu ine o dhikos mu horos/ Mój dom to moje miejsce.
χορός → taniec
Μου αρέσει πολύ ο χορός. /mu aresi poli o horos/ Bardzo lubię taniec.
17 ./ dhiafora /
διάφορα → różności
Έχω να κάνω διάφορα πράγματα. /eho na kano dhiafora praghmata/ Muszę porobić różne rzeczy.
διαφορά → różnica
Υπάρχει μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ μας. /iparhi meghali dhiafora ilikias metaksi mas/ Istnieje duża różnica wieku między nami.
18 ./ rafi /
ράφι → półka
Βαλ’το πίσω στο ράφι. /wal to piso sto rafi/ Połóż to z powrotem na półkę.
ραφή → szew
Το παντελόνι σκίστηκε πάνω στη ραφή. /to pandeloni skistikie pano sti rafi/ Spodnie podarły się na szwie.
19 ./ politis /
πολίτης → obywatel
Θέλω να γίνω ένας καλός πολίτης. /thelo na ghino enas kalos politis/ Chcę zostać dobrym obywatelem.
πωλητής → sprzedawca
Αυτός ο πωλητής είναι πολύ καλός. /aftos o politis ine poli kalos/ Ten sprzedawca jest bardzo dobry.
20 ./ kalos /
κάλος → odcisk
Έχω έναν κάλο στο πόδι. /eho enan kalo sto podhi/ Mam odcisk na nodze.
καλός → dobry
Διαβάζω ένα καλό βιβλίο. /dhiawazo ena kalo wiwlijo/ Czytam dobrą książkę.
21 ./ omos /
ώμος → ramię
Την πονάει ο δεξιός ώμος. /tin ponai o dheksios omos/ Boli ją prawe ramię.
Z tym samym akcentem wymawia się wyraz όμως (jednak).
ωμός → surowy
Δεν τρώω ωμό κρέας. /dhen troo omo kreas/ Nie jem surowego mięsa.
22 ./ halia /
χάλια → coś jest w złym stanie
Το στομάχι μου είναι χάλια. /to stomahi mu ine halia/ Mój żołądek jest w złym stanie (nie czuję się dobrze).
χαλιά → dywany
Το χειμώνα θα στρώσουμε χαλιά στο σαλόνι. /to himona tha strosume halia sto saloni/ Na zimę rozłożymy w salonie dywany.
A na koniec przytoczę anegdotkę z wyrazem χάλια. Dziewczyna, która nie znała dobrze greckiego, poszła pierwszy raz w odwiedziny do rodziców swojego przyszłego męża. Po wejściu do mieszkania zobaczyła na podłodze piękne dywany, więc chcąc być miłą, powiedziała do pani domu: Ωραία χάλια! Niestety nie wiedziała, że właśnie powiedziała „Piękny bałagan”. Na szczęście pani domu jej wybaczyła i do dzisiaj wspólnie z synową śmieją się z tej sytuacji.
Jakie inne wyrazy, które różnią się tylko akcentem, znacie? A może macie jakieś zabawne historie z nimi związane? Dajcie znać w komentarzu.