Okupacja turecka w Grecji, która trwała przez blisko 400 lat, odcisnęła swoje piętno zarówno na kulturze greckiej, jak i na języku. Jednym z charakterystycznych przykładów wpływów tureckich jest kawa grecka.
W latach 50. XX wieku Grecy postanowili wymazać ze słownika wszystko, co im przypominało o Turcji. W tym czasie właśnie kawę turecką zamienili na grecką i zaproponowali greckie odpowiedniki tureckich wyrazów, które zdążyły przejść do codziennego języka Greków.
Niektóre odpowiedniki się przyjęły, inne nie. Poniżej prezentuję krótką listę takich wyrazów oraz ich greckie zamienniki (bardziej i mniej popularne, czasami używane też naprzemiennie).
Jeszcze zanim przejdę do listy, napiszę kilka słów wyjaśnienia. Mówiąc o zapożyczeniach tureckich, mówimy o wyrazach, które przeszły do języka greckiego prosto z tureckiego. Natomiast tureckie wyrazy nie zawsze są rdzennie tureckie, ale mogą być pochodzenia arabskiego czy nawet greckiego. Oznacza to, że dany wyraz mógł zostać zapożyczony przez Turków z greckiego, a kolejno przeszedł znowu do greckiego z języka tureckiego. Takim przykładem jest wyraz τεφτέρι (tefteri), który został zapożyczony z tureckiego tefter, ale ten z kolei pochodzi z greckiego διφθέρα (difthera). Τεφτέρι oznacza zeszyt, notatnik. A teraz przechodzimy do listy.
Lista wybranych tureckich zapożyczeń w języku greckim
γιακάς (jakas)
znaczenie: kołnierz
grecki odpowiednik: περιλαίμιο (perilemio)
przykład: σήκωσε το γιακά σου (sikose to jaka su) – podnieś kołnierz
γιαούρτι (jaurti)
znaczenie: jogurt
grecki odpowiednik: πηγμένο γάλα (pigmeno gala)
przykład: ελληνικό γιαούρτι (elliniko jaurti) – jogurt grecki
γλέντι (glendi)
znaczenie: zabawa
grecki odpowiednik: διασκέδαση (diaskiedasi)
przykład: το βράδυ πάω σε ένα γλέντι (to wradi pao se ena glenti) – wieczorem idę na zabawę
γούρι (guri)
znaczenie: powodzenie, szczęście (np. mieć szczęście)
grecki odpowiednik: τύχη (tihi)
przykład: μου έφερες γούρι (mu eferes guri) – przyniosłeś mi szczęście
γρουσουζιά (grusuzja)
znaczenie: pech, nieszczęście
grecki odpowiednik: κακοτυχία (kakotihija)
przykład: η μαύρη γάτα φέρνει γρουσουζιά (i mawri gata ferni grusuzja) – czarny kot przynosi pecha
ζόρι (zori)
znaczenie: trud, przymus
grecki odpowiednik: δυσκολία (diskolija)
przykład: με τα χίλια ζόρια (me ta hilja zorja) – z wielkim trudem
καβγάς (kawgas)
znaczenie: kłótnia
grecki odpowiednik: φιλονικία (filonikija)
przykład: ερωτικά καβγαδάκια (erotika kawgadakia) – kłótnie miłosne
καπάκι (kapaki)
znaczenie: pokrywka
grecki odpowiednik: κάλυμμα (kalima)
przykład: το καπάκι της κατσαρόλας (to kapaki tis katsarolas) – pokrywka do garnka
καρπούζι (karpuzi)
znaczenie: arbuz
grecki odpowiednik: υδροπέπων (idropepon)
przykład: Σου αρέσει το καρπούζι; (Su aresi to karpuzi) – Lubisz arbuzy?
μανάβης (manawis)
znaczenie: sprzedawca w warzywniaku
grecki odpowiednik: οπωροπώλης (oporopolis)
przykład: ο μανάβης της γειτονιάς (o manawis tis gitonias) – sprzedawca w warzywniaku z sąsiedztwa
μελτέμι (meltemi)
znaczenie: meltemi (wiatr)
grecki odpowiednik: άνεμος ετησίας (anemos etisijas)
przykład: Όταν φυσάει το μελτέμι… (Otan fisaji to meltemi) – Gdy wieje meltemi…
ντουλάπα (dulapa)
znaczenie: szafa
grecki odpowiednik: ιματιοθήκη (imatjothiki)
przykład: Πόσες ντουλάπες έχει το σπίτι; (poses dulapes ehi to spiti) – Ile szaf jest w domu?
ταβάνι (tawani)
znaczenie: sufit
grecki odpowiednik: οροφή (orofi); często używane też w znaczeniu „dach“
przykład: κοιτάω το ταβάνι (kitao to tawani) – patrzę w sufit
τενεκές (tenekies)
znaczenie: puszka, pojemnik (zazwyczaj metalowy i o dużej pojemności)
grecki odpowiednik: δοχείο (dohijo)
przykład: Αγόρασα έναν τενεκέ λάδι. (Agorasa enan tenekie ladi) – Kupiłem puszkę oleju.
τζάκι (dzaki)
znaczenie: kominek
grecki odpowiednik: παραγώνι (paragoni)
przykład: Το χειμώνα ανάβουμε τζάκι. (To himona anawume dzaki) – W zimę rozpalamy w kominku.
τζάμι (dzami)
znaczenie: szyba
grecki odpowiednik: γυαλί
przykład: Καθαρίζω τα τζάμια. (katharizo ta tzamia) – Myję szyby.
UWAGA: nie mylić z τζαμί (akcent na ostatniej sylabie), co znaczy „meczet“.
φλιτζάνι (flidzani)
znaczenie: filiżanka
grecki odpowiednik: κύπελλο (kipelo)
przykład: ένα φλιτζάνι καφέ (ena flidzani kafe) – filiżanka kawy
χασάπικο (hasapiko)
znaczenie: sklep mięsny
grecki odpowiednik: κρεοπωλείο (kreopolijo)
przykład: πάω στο χασάπικο (pao sto hasapiko) – idę do sklepu mięsnego
χατίρι (hatiri)
znaczenie: przysługa, łaska, zachcianka
grecki odpowiednik: χάρη (hari)
przykład: του κάνει όλα τα χατίρια (tu kani ola ta hatirja) – spełnia wszystkie jego zachcianki
Znacie inne wyrazy w języku greckim pochodzenia tureckiego? Podzielcie się nimi w komentarzu.
Źródła, z których korzystałam podczas pisania, i w których znajdziecie dużo więcej tureckich wyrazów:
730 (ή χίλιες και μία) ελληνικές λέξεις τουρκικής προέλευσης
300 τούρκικες λέξεις στην ελληνική καθημερινότητα
Ποιες είναι οι τουρκικές λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά
Cześć! Nazywam się Żaneta Barska. Jestem tłumaczem języka greckiego i miłośniczką wszystkiego, co greckie. Urodziłam się w Polsce, wychowałam w Grecji, a obecnie mieszkam w Anglii. Moją misją jest promowanie języka greckiego i kultury Greków, aby jak najwięcej Polaków zainteresować tym krajem i pięknym językiem. Dodatkowo na moim drugim blogu Pod Akropolem na nowo odkrywam moje ukochane miasto – Ateny.